Nếu một lần đến với Văn Chấn, Yên Bái, bạn sẽ say mê hương vị thơm ngon của cốm Tú Lệ. Đây cũng là món quà đặc sản của vùng núi Tây Bắc mà du khách nào cũng yêu thích. Món cốm của Yên Bái có hương thơm riêng và vị ngon đặc trưng. Đó là những hạt cốm dẻo thơm, ăn hoài không ngán. Bạn có thể thưởng thức cốm Tú Lệ cùng với chuối chín hoặc hồng chín đỏ sau vườn nhà. Món cốm cũng có thể sử dụng để đồ xôi thành màu xanh non rất đẹp mắt. Hoặc, bạn có thể sử dụng cốm Tú Lệ để làm nem, chả, nấu chè…
Cốm Tú Lệ là đặc sản nổi tiếng của Yên Bái
Cốm Tú Lệ là đặc sản của đồng bào dân tộc Thái ở Yên Bái nổi tiếng với hương thơm đặc trưng. Vị dẻo thơm ăn một lần nhớ mãi. Nếu có dịp lên Tây Bắc du khách nên thưởng thức đặc sản thơm ngon này. “Nếp Tú Lệ, tẻ Mường Lò”, là câu ca dao quen thuộc của người Thái ở vùng cao Tây Bắc khi truyền tụng về loại gạo quý này. Chính từ loại gạo thơm ngon, quý giá ấy đã làm nên đặc sản cốm Tú Lệ nổi tiếng. Và là sự kết tinh giữa hồn quê, sự mộc mạc, sự kết tinh giữa đất trời.
Xã Tú Lệ, thuộc huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái nổi tiếng với giống lúa nếp tan ngon nức tiếng xứ Tây Bắc. Nếu có dịp du lịch Yên Bái vào tầm cuối tháng 9 và đầu tháng 10 bạn sẽ được chiêm ngưỡng cánh đồng lúa trên những thửa ruộng bậc thang. Những cánh đồng lúa ở Mường Lò và Mù Cang Chải đang dần chuyển từ màu xanh mướt sang màu vàng. Khu vực dưới chân đèo Khau Phạ những thửa ruộng lúa nếp non của đồng bào người dân tộc Thái Mông, Lìm Thái đang thu hoạch. Và kịp thời gian giã cốm ở Khau Phạ khi vào mùa.
Vào khoảng thời gian này khắp các bản làng ở xã Tú Lệ nhộn nhịp tiếng chày cối giã nhịp nhàng. Và cho ra những mẻ cốm dẻo thơm. Nếp Tú Lệ nổi tiếng với những hạt gạo chắc mẩy, trắng và to tròn. Loại nếp này khi nấu nên dẻo thơm. Và khi chế biến thành cốm ngọt, thanh mát khó có loại nào sánh được.
Vì sao cốm Tú Lệ có hương vị thơm ngon và độ dẻo riêng?
Sở dĩ cốm Tú Lệ có hương vị thơm ngon đặc trưng và độ dẻo riêng. Đó là vì, nơi đây có khí hậu mát mẻ quanh năm cùng với sự chênh lệch biên độ khá lớn. Nên năng lượng cho cây lúa được tích trữ lớn. Người dân vùng cao cho rằng Tú Lệ nhận được nhiều ưu ái của thiên nhiên. Khí hậu quanh năm mát mẻ, đất có nhiều mùn và khoáng chất, lại được “uống” nước suối trong vắt chảy từ đỉnh đèo Khau Phạ… Tất cả điều đó đã tạo nên hương vị đặc biệt của nếp Tú Lệ mà không nơi nào có được.
Chính vì vậy, mà cốm nơi đây có hương vị khác hẳn so với cốm ở những nơi khác. Để làm ra những hạt cốm Tú Lệ tưởng chừng như rất đơn giản. Nhưng lại đòi hỏi sự tỉ mỉ cũng như sự chu toàn của người làm. Cụ thể, khi làm cốm người dân trong bản phải dậy từ sớm để lựa chọn những bông lúa vẫn còn sương và đang uốn câu. Sau đó, tuốt lúa rồi đem đi rang ngay. Để đảm bảo hạt cốm được dẻo thơm và xanh.
Khi chuẩn bị rang cốm, người dân phải chuẩn bị chảo rang, bếp lò. Bí quyết làm nên những hạt cốm dẻo thơm ngon nơi đây. Đó là sử dụng loại lò được đắp bằng xỉ than. Nhưng lại dùng củi và chảo gang đúc. Trong quá trình rang cốm, cần đảm bảo lửa nhỏ và đảo đều tay để cốm được chín đều. Và đợi cho cốm nguội rồi cho từng mẻ cốm vào trong chày giã.
Giã cốm chân phải đều và nhịp nhàng
Ghé thăm xã Tú Lệ vào đúng mùa cốm, bạn sẽ bắt gặp hình ảnh những hộ gia đình đồng bào người Thái nơi đây với chiếc cối giã và chảo rang cốm. Tất cả các thao tác từ tuốt lúa, rang cốm, giã cốm,… đều được người dân thực hiện thuần thục. Để có những mẻ cốm Tú Lệ thơm ngon, đòi hỏi người dân khi giã cốm nếp cũng phải có kỹ thuật riêng. Khi giã cốm chân phải đều và nhịp nhàng, không được nhẹ quá hay mạnh quá. Cùng với đó, sẽ có thêm một người dùng một cái mành tre để đảo thóc ở trong cối. Nếu thấy có trấu sẽ sảy vỏ đi rồi tiếp tục giã.
Khoảng hơn chục lần giã sẽ hoàn thành được một mẻ cốm. Tùy theo độ non của lúa khi gặt mà người dân Tú Lệ sẽ ước lượng được khối lượng cốm. Cốm sau khi được giã sẽ gói trong lá dong xanh mướt. Nó càng làm nên sức hấp dẫn của đặc sản Yên Bái nổi tiếng này.
Đặc sản dân dã được nhiều thực khách yêu thích
Từ xa xưa cốm Tú Lệ được người dân nơi đây dùng để thờ cúng tổ tiên. Hay làm quà, biếu tặng. Chính vì hương vị thơm ngon đặc trưng riêng mà cốm nếp Tú Lệ ngày càng được du khách yêu thích. Và chọn mua về làm quà. Mặc dù rất nổi tiếng, nhưng cốm nơi đây chỉ kéo dài trong 2 tháng là tháng 9 và tháng 10.Thưởng thức cốm nếp Tú Lệ cùng với hồng đỏ chín cây, chuối chín trứng cuốc hoặc sử dụng để chế biến thành những món ngon hấp dẫn. Như xôi nếp, nấu chè, nấu cháo hay làm thịt chiên, tôm chiên, nem rán.
Đơn giản hơn bạn có thể ăn cốm chay không. Nhâm nhi vài hạt cốm dẻo tan trong miệng. Cùng cảm nhận hương vị khó quên của đặc sản ngon trứ danh vùng cao Tây Bắc này. Chính vì hương vị đặc biệt thơm ngon như vậy, nên lâu nay cốm Tú Lệ đã trở thành đặc sản có một không hai nổi tiếng khắp vùng Tây Bắc.
Cốm Tú Lệ là món quà tinh túy mà đất trời đã ban tặng cho vùng đất Yên Bái và trở thành đặc sản mà du khách nào cũng muốn được thưởng thức một lần. Nếu có dịp đến với vùng đất rẻo cao này bạn hãy mua đặc sản này về làm quà cho người thân, bạn bè cùng thưởng thức và cảm nhận nhé.
